... гэсэн, ... гэнэ

"МАХН сонгуулийн саналыг луйвардаж гэнэ", "МАХН коммунизмийг хөгжүүлж, ардчилалаас салгах гэж байгаа гэсэн", "АН бас их хэмжээгээр луйвардсан", "мөнгө тараасан, санал худалдаж авсан", "ард түмэн уг нь ардчилалыг сонгосон гэнэ", "тэнд хүмүүст архи тарааж, заавар өгч байсан гэнэ", "машинаар чулуу, мод, төмөр, шатах бодис тарааж байсан гэсэн", "жагсагчдын ихэнх нь согтуу, танхай нөхдүүд байсан гэсэн". "жагсаалд дандаа боловсролтой, ардчилсан залуус байсан гэсэн", "цагдаагийн нүдийг ухаж авчээ, нүдний аяганаас нь хумс олдсон гэнэ", "үймээн самууныг шинэ залуу намуудын төлөөлөгчид турхирч, өдөөсөн гэсэн, үгүй АН, үгүй дан ганц Элбэгдорж", "тайван жагсаалыг МАХН хутган үймүүлж, бүр өөрсдөө байраа шатаалгасан гэнэ", "цагдаа нар хүмүүс рүү буудаж, хүний аминд хүрчээ","угаасаа дотор нь зэвсэгтэй залуус байсан", "машинтай улсууд бүх эд агуурсыг ачаад явсан гэсэн", "гэм зэмгүй иргэдийг баривчилж, хорьж байна гэнэ" цаашилбал "АН МАХН хоёр угаасаа гуравдагч хүчнүүдийн эсрэг хамтарсан сонгуулийн луйвар хийсэн","угаасаа энэ хоёр цаанаа халаас нэгтэй", "хамтдаа нийлж архиддаг", "энэ жагсаалыг хэдэн сарын өмнөөс бодож, төлөвлөж байсан","Хятадууд энэ жагсаалыг санхүүжүүлж, зохион байгуулсан" энэ мэт үнэн худал нь ялгагдахгүй яриа, хардлага ам дамжин, бас мэссэнжэрээр, блогуудаар, вэбсайт болон түүний сэтгэгдлүүдээр дамжин тархасаар. Энэ нь гэмгүй юм шиг хэрнээ хүмүүсийн сэтгэл санааг үймүүлж, бухимдуулж, бүр айдас төрүүлж байна.

Гэвч эдгээрийн ихэнх нь ямар нэг баримтаар нотлогдоогүй, ам дамжсан хий хоосон яриа мэт. Өвөг дээдэс маань мянга сонсохоор нэг үз гэдэг байхаа. Би мөргөлдөөн гарахаас өмнө МАХН-ын байрны урд очиж хоёр цаг орчим харж зогссон, оройхон ахин нэг өчиж харсан, харих гээд ажлаасаа гарч явахдаа мөргөлдөөн үргэлжилсээр байгааг бас харсан. Эхлээд би ганц нэг согтуу хүн хүмүүсийн дунд ороод элдэв үг хэлж, орилж, хүмүүсийг турхирч байгааг бас цагдаа нар руу дайрахыг уриалж байхыг харсан. Хажууханд нэг залуу зогсоод утсаар хэн нэгэнд юу хэлэхийг нь зааварлаж байсны дараахан цагаан хоолойгоор нөгөө хэлсэн зүйлсийг нь хашгирч эхлэхийг сонссон. Архи хэрэглэсэн, цагаан хоолойгоор элдэв үг хашгирсан хэсэг хөгжин эмэгтэйчүүд туг барьсаар тэнд ирсэн. Иймэрхүү хүмүүс бага багаар нэмэгдэж ирсээр байсан. Эдгээрээс гадна Магнай, Батзандан, Жаргалсайхан, Энхбат, Уянга зэрэг УИХ нэр дэвшигчид ирчихсэн байсан. Тэнд цугласан хүмүүс "ард түмэн", "эх орон", "эрх чөлөө", "ардчилал", "шударга ёс" гэдэг үгсийг хэт их хэрэглэж, "үнэгүй" болгож байв. Бас "ХУ намыг газартай нь тэгшилье", "ХУ намыг газрын хөрснөөс арчъяа", "ХУ нам зайл" зэргээр хашгирцгааж байсан. Явж байгаад оройхон очиход МАХН-ын байр шатаж бас жагсагчид цагдаа нартай мөргөлдөж эхэлсэн байсан. Жагсагчид ямар нэг юмнаас айж хойш зугтана, хэсэг байж байснаа дахин давшилтанд орж байлаа. Тэд МАХН-ын байранд дөхөж очоод юу ч юм баахан юм шидэлнэ, мөн пис пас дуугарна. Бас болоогүй тэд галын машиныг дотогш нэвтрүүлэхгүйн тулд бөөнөөрөө овоорч, зүүгдэж бас цохиж байсан. Хажууханд явж байсан цагдаа нарт нэг халамцуу өвгөн хүрч ирээд Улаанбаатар зочид буудлын хажуухан хүмүүст архи өгч байна гэж хэлж байсан. Хэсэг бүлэг халамцуу залуус бас "гудамжны" гэгдэх хүмүүс үүгээр түүгээр хэрэг мандаана. Өртөж гэмтэхээс зайлхийж бүрд дунд нь орсонгүй. Ажил дээр очоод хэсэг суух гэтэл зарим нэг найз нар маань харихыг зөвлөсөн тул харихаар гартал мөргөлдөөн Спортын Төв Ордны урд ирсэн, бараг л ажилд маань хүрчихсэн байсан.

Хувийн дүгнэлт, хувийн бодол. Одоогоор луйвардсан талаар амтай бүхэн ярих боловч сонгуулийг хэрхэн луйвардсан талаар баримтыг хэн ч хэзээ ч ямар ч телевизээр эсвэл ямар нэг мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулаагүй. Жилийн жилд мөнгө тараасан, мөнгө авсан гэдэг шуугиан гардаг ч би лав авч үзээгүй, хараагүй бас баримт ч байсныг санахгүй байна. Багад чулуугаар байлдахад хэдхэн нь манлайлж, уриалж бусад нь довтолдог байсан шиг л байдал энд байсан. Тэнд согтуу галзуу нь ч байсан, энгийн номын нь ч байсан. Нийлээд их зүйлс эвдэлж хэмхчиж байсан. Энийг бүгд зурагтаар үзсэн, харсан. Жагсагчид дунд Магнай, Батзандан, Энхбат, Жаргалсайхан, Уянга гээд хүмүүс байсан, зурагтаар ч гарсан. Бас Элбэгдорж юм ярьж дарин дээр давс нэмсэн. Ийм богино хугацаанд ийм их хохирол учруулж, маш их зүйлсийг тонон дээрэмдсэн нь зохион байгуулалттай байсан гэмээр санагдана. Аав маань мөргөлдөөн болсон шөнө ажлаар хотын төв орсон, цагдаа нар хэсэг бүлгээрээ явж байгаа залуусын гарыг нь шалгаад, оролцсон шинжтэй байвал баривчилж байсан гэсэн. Бас хяналт өндөр байсан гэнэ лээ. Аавдаа би мэдээж итгэнэ. Би Монгол төрийг хүн буудаж алах хүртлээ харгис гэж бодохгүй байна, жагсаалыг үеээр цагдаа нарыг яаж байныг харсан бол ч ... Харин ямар ч эрүүл ухаанаар бодож үзэхэд хэн тэгж өөрийнхөө ажлын байр, гал голомтыг самарч байх вэ дээ. Хоёр том нам халаас нэгтэй, үгсэн хуйвалдсан талаар ямар нэг баримтгүй яриа л хэсүүчлэхээс яг баттай юм байхгүй. Хятадууд гэж хардахаас өөр юмгүй. Магад бидний мэдэж чадахгүй, эсвэл мэдэх хэрэггүй үнэн гэж энд байдаг байх. Хэдий ийм ч бусдын адилаар ам дамжсан ярианд автаж, энэ бүхэн итгэх шинжтэй. Энэ бүхний эцэст онцгой байдал зарласан нь зөв үзэж байгаа, мөн хэрэг явдлын талаарх бүх үнэнийг цагдаа, тагнуулынхан маань илрүүлж, хариуцлага тооцно гэдэгт иргэн хүний хувьд эргэлзэхгүй байна.