2009-04-30

Интернэтгүй өдрүүд

Пүрэв гарагийн үдээс хойш ажил дээрээ ирээд мессенжерт орвол байхгүйд бичиж үлдээсэн олон зүйлс ирэх юм, хугацааг нь харвал хаа байсан 27-ны өдрийн ч юм байх. Сүүлийн нэлээн хэдэн жил бараг л өдөр болгон тооцоолуурын ард сууж, интернэт ухаж, мессенжерээр хүмүүстэй харилцдаг байсан болохоор энэ маань их сонин санагдаж билээ. Ингэж нэг орж аваад эргэж гараад одоо л нэг тухтай сууж байна. Энэ өдрүүдэд сайхан амарч авлаа.

2009-04-26

Бэлэн будаа аюултай

Саяхан сууж байтал линукс анхлан сурагч нэгэн танил маань "ter ym asuuh urlag geed bga zuil chine ih buruu ym shigee, hun chadhgui bolood l asuuj bhad" гэж ирээд асууж байна. Хүн өөрөө асуултандаа сайн бэлдэх, зөв тавих хэрэгтэй гэтэл "tegvel linux groupiin hereg bga ymu, biy biendee tuslah l heregtei shd" гэх. Нэг харахад түүний зөв ч юм шиг, бараг ийм бодолтой хүмүүс олон болохыг бүлгэмийн өнгөрсөн түүхээд бэлэн харж болно. Гэхдээ энэ хандлага нь буруу, яагаад гээч???

LiMNux бүлгэм маань линукс сонирходог, хэрэглэгэдэг хүмүүсийн сайн дурын нэгдэл бөгөөд бие биедээ туслах, мэдлэг туршлагаа солилцох, асуудлыг хамтдаа шийдэж, хамтдаа хийж бүтээх зорилготой. Энд олон жил ашигласан туршлагатай нэгэн ч байна дөнгөж өчигдөрхөн сонсоод суулгах гээд асуудалтай тулгарсан нэгэн ч бас байна гэхдээ нөгөө л нэг зорилго бүгдийг нэгтгэнэ. Яагаад гэдгийг нь сайн мэдэхгүй ч энд байгаа хүн бүр л хэн нэгэнд туслах, мэдлэг туршлагаасаа харамгүй солилцох хүсэлтэй байдгийг харж бас мэдэрч болно. Тусласаар ч, мэдлэгээ хуваалцсаар ч ирсэн. Гэхдээ энэ нь тусламж хэрэгтэй хүн бүрт, асуудал бүрт тусламж үзүүлж, асуудал бүрийг хамтдаа шийдэж байсан бас ёстой гэсэн үг биш. Энэ зөвхөн сайн дурын хүмүүсийн нэгдэл гэдгийг үргэлж санаж, асуудалд оролцох эсэх нь гишүүн нэг бүрийн сайн дурын, сонголтын хэрэг гэдгийг үргэлж санах хэрэгтэй.

Танд асуудал тулгарч түүндээ тусламж авахын тулд яах ёстой вэ? Юуны өмнө танд тусламж хэрэгтэй бол тусламж үзүүлэхэд хялбар байлгах хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл юуны өмнө та өөрт тохиолдоод буй асуудал, түүний учир шалтгааныг аль болох тодорхойлох хэрэгтэй бөгөөд тусламж өгч болох хэнд ч болов аль болох ойлгомжтой байхаар бичихийг эрмэлзэх хэрэгтэй. Энэ нь танд тусламж үзүүлэхэд хялбар болгохоос гадна та ч мөн удил бусад хүмүүст туслаж байгаа хэрэг. Жишээ нь, "линукс суулгаж болохгүй байна" гэхийн оронд "Үбүнтү 9.04-г шинээр суулгах гэсэн чинь уншиж байгаад 30% дээрээ яг ийм алдааны текст өгөөд байна" эсвэл "тэрийг суулгаж чадахгүй байна" гэхийн оронд "ийм юмыг ингэж суулгах гэсэн чинь эндээ ийм алдаа гарлаа" гэсэн нь илүү ойлгомжтой бөгөөд асуудал илүү тодорхой, танд туслахад хялбар болж байгаа хэрэг. Асуулт болон асуулдын талаар өөрт байгаа бүх мэдээллийг хуваалцах нь зөв. Бидэнд туслаж буй танд баярлалаа.

Бэлэн будаа аюултай. Ер нь бол та бэлэн асуулт тавьж, бэлэн хариулт авах гэж оролдохын оронд өөрөө өөртөө туслах, өөрөө асуудлыг шийдвэрлэхийг оролдох хэрэгтэй. Энэ нь өөрт тань асуудал шийдвэрлэх, судалгаа хийх дадал, чадвар суулгахаас гадна хүн аливаа юмыг өөрөө хийж байж сурдаг, илүү амттай байдгийг санах хэрэгтэй болов уу. Бэлэн будаа идэх нь танд үнэхээр аюултай. Бүлгэмд тавтай морилно уу, хамтдаа хөгжицгөөе.

Git ба Mercurial

Би өмнө нь хувилбар удирдах систем тэр дотроо тархсан хувилбар удирдах систем болон түүний давуу талын талаар бичиж байсан. Сүүлийн жилүүдэд тархсан системийн давуу талыг бараг хүн бүхэн ойлгож, мэдэрч үүний дүнд хэд хэдэн систем ч үүсээд амжсан. Эцэст нь Git, Bazaar, Mercurial гээд олон системүүдээс өөрт эсвэл байгууллагадаа нийцэх системийг сонгон авах нь хялбар биш болоод байгаа. Миний хувьд зарим нэг хэрэгцээгээр subversion(төвлөрсөн) бас bazaar ашигладаг. Харин Google-с линуксын цөм хөгжүүлэгчдийн үүсгэсэн Git болон хэн нэгний үүсгэсэн Mercurial системүүдийг харьцуулж, сонирхолтой дүгнэлт бичсэнийг эндээс уншина уу. Хэрэв та хөгжүүлэлт хийдэг бол бас одоог хүртэл хувилбар удирдах систем ашигладаггүй бол аль нэг тархсан системийг сонгон ашиглаарай гэж зөвлөх байна.

2009-04-23

Бидний хүсэн хүлээсэн 9.04 гарлаа

Бидний удаан хүлээсэн Үбүнтү 9.04 хувилбар гарсан болохыг зарлалаа. Олон шинэ програм, шинэ боломж, шинэ сайжруулалтуудаар дүүрэн энэ хувилбар танд таалагдана гэдэгт итгэлтэй байна. Монголд байгаа хүмүүс Ubuntu-г http://mn.releases.ubuntu.com/jaunty, Kubuntu-г http://mn.releases.ubuntu.com/kubuntu/jaunty хаягуудаас өндөр хурдаар татаж авах боломжтой байгаа. Бусад нь http://www.ubuntu.com/getubuntu хаягаас орж татаж аваарай. Татаж аваад, суулгаад, туршаад, мэдэрснийхээ дараа блог дээрээ сэтгэгдлээ бусадтайгаа хуваалцаасай гэж хүсч байна.

2009-04-21

Сервер удаад байх юм....

Өнөөдөр найз маань залгаад "сервер удаад байх юм, юундаа байна үзээдхээч" гэж хэлэхээр нь хэдэн жилийн өмнө суулгаад орхисон сервер рүүгээ орж үзэв. Эхнээс нь шалгаад үзвэл хагас жил гаран огт унтраагүй, тэр хооронд үйлчилгээ нь нэг ч зогсоогүй байна. Харин асуудлын хувьд сануур (memory) нь дүүрээд swap хийгээд эхэлсэн бөгөөд түүнийгээ ч бараг дүүргэх тийш хандсан байв. Үүнээсээ болоод системийн ажиллагаа маш удааширч, бас процессорт их хэмжээний ачаалал өгч байна. netstat ашиглаад ажиллах ёстой серверийн програмуудаас өөр юм ажиллаж байгааг шалгахад юм алга, яг л байх ёстой хэд нь байх юм. Нэг сонирхолтой зүйл ажиглагдсан нь qmail-ийн хэд хэдэн процесс ажиллаад хаашаа ч юм захидал илгээх гээд байв. Зориулалт нь болохоор тоосонгүй, дараа нь ps aux гээд системд ажиллаж байгаа бүх процессыг шалгавал хэд хэдэн perl хэл дээр бичигдсэн cgi-ууд байх нь хачин.

cgi нь хуучин үед өргөн ашиглагддаг байсан технологи бөгөөд програмын гаралтыг вэб рүү гаргах арга юм. сgi ашигласан тохиолдолд HTTP толгой гээд бараг бүр гаралтыг програмаасаа хийж өгөх ёстой ба C, Perl, Python, PHP, Ruby гээд бараг бүх хэлийг ашиглах боломжтой боловч Perl илүү өргөн хэрэглэгддэг. Харин миний тохиолдолд мөн адил Perl дээр хийгдсэн, маш олон процесс ажиллаж байсан ба хаанаас ажиллаад, юу хийгээд байгаа нь тодорхойгүй байлаа. Ингээд нэгэн хэцүү сонголтын өмнө ирэв. Удаад бараг ажиллах боломжгүй систем дээр ажиллаж, асуудлын голомтыг судлах эсвэл системийг дахин эхлүүлээд арай дээр систем дээр ажиллах. Миний хувьд сүүлийнхийг нь сонгосон юм. Шинээр эхэлсэн систем маань ажиллах ёстой хэдэн зүйл л ажиллаж, сануур нь ч дүүрэх нь больсон байв. Арай гайгүй болохоор нь хайсаар нөгөө файлаа олоод үзтэл захидал шиддэг програм байх ба баахан жагсаалтыг ч хамт агуулсан байна. Судлаж үзвэл вэбээс хуулж тавьсан бололтой, бас вэбээс дуудаж ажиллуулаад байна. Бүгдийг нь өөр тийш нь зөөгөөд, дахин бичих эрхгүй болгоод орхив.

Хэсэг ажиглавал бас бага зэрэг ачаалал ирж байна, ухаад үзвэл qmail их хэмжээний захидал гаргахаар ажиллаад байна. Жагсаалтыг нь үзвэл 10000 шахам зүйл явуулахаар хүлээгдэж байх ба нэг нэгэнгүй үзвэл тэр дундаас багахан нь л жинхэнэ байх юм. Жаал интернэт ухаж байгаад янзлах аргыг нь олоод янзлаад орхив. Ингээд сервер маань хэвийн болсонд сэтгэл амрав ....

Sun залгиулав, Oracle залгив

Бидний мэдэх Java хэл ба технологи, SPARC процессор болон Solaris үйлдлийн системийн эцэг болох Sun компани "залгиулсан" болохоо өчигдөр зарлав. Залгигчаар нь өгөгдлийн сангийн мангас Oracle тодров. Уг нь IBM "залгихаар" санаархасан боловч үнэ тохирч чадаагүй тул хэлэлцээрээс гарсан. Энэ бидэнд ямар нөлөө үзүүлэх вэ гэсэн утгатай LWN-ий нийтэл, хүмүүсийн яриа болон өөрийн сэтгэгдлээс доор товчхон хуваалцахыг хүсч байна.

Юуны өмнө Sun бол дээр дурдагдсан олон технологийн эцэг боловч үндсэндээ програм хангамжийн бус техник хангамжийн компани гэж нэрлэгддэг. Учир нь тэдний үндсэн үйл ажиллагаа, үндсэн орлого нь төхөөрөмж үйдвэрлэх, түүний үйлчилгээнээс орж ирдэг. Бараг өөрийн төхөөрөмжийг ашиглуулахын тулд түүн дээрээ маш сайн ажилладаг технологи бүтээдэг ч гэж ярьдаг. Гэвч тэдний өнөөдрийг хүртэл гартаа хадгалж ирсэн түлхүүр технологи нь Java юм. Java нь орчин үеийн гар утас бүр дээр ажиллахаас гадна бизнесийн том цогц шийдэл боловсруулахад ихээхэн ашиглагддаг. Тиймдээ ч хүн бүрийн анхаарлын төвд байдаг. SPARC, Solaris, ZFS зэрэг олон технологиудыг төрүүлснээс гадна MySQL-ийг эзэмшигч, басхүү хүчирхэг судалгааны болон инженерийн багтайгаараа их онцлог, олны хорхой хүргэсэн компани.

Oracle-ийн хувьд бид өгөгдлийн санг нь сайн мэдэхээс бизнесийн үйл ажиллагааг сайжруулахад чиглэсэн олон төрлийн шийдэл боловсруулдаг талаар төдийлөн мэдэхгүй. Бас Oracle нь нээлттэй эхийн програм хангамжийг дэмжигч ба тэдний цөөнгүй тооны инженер, мэргэжилтнүүд нээлттэй эхийн төслүүд, тэр дундаа линуксын цөмийн хөгжүүлэлтэд идэвхитэй оролцдог. Жишээ нь, ирээдүйн линуксын үндсэн файлын систем болно хэмээн цоллогдоод буй btrfs-ийг Oracle-ын хөгжүүлэгч гардаг хөгжүүлдэг бөгөөд энэхүү Sun-тай нэгдэх ажил нь хөгжүүлэлтэд ямар нэг нөлөө үзүүлэхгүй талаар саяхан мэдэгдсэн байна. MySQL-ийн бүрэдлэхүүнд багтах InnoDB гэх өгөгдлийн сангийн хөдөлгүүрийг сүүлд эзэмших болсон ба одоог хүртэл хөгжүүлэлт нь нээлттэй хэвээр. Мөн Unbreakable Linux нэртэй өөрийн линукс тархацтайг ч дурдахгүй өнгөрч болохгүй. Өөрөөр хэлбэл тэд нээлттэй эхийн ертөнцийн идэвхитэй тоглогч.

Sun-ыг залгисан нь Oracle-ын хувьд маш чухал алхам, шийдвэр байсан. Одоогийн байдлаар Oracle өгөгдлийн сан зөвхөн Solaris дээр л хамгийн сайн ажилладаг, харин Solaris нь зөвхөн SPARC дээр сайн ажилладаг. Oracle-ийн бизнест зориулсан шийдлүүд нь Java дээр хийгдсэн байх ба Java нь Solaris дээр л хамгийн сайн ажилладаг. Тэгэхээр тэд өнөөдрийн бүтээгдэхүүнийхээ дамжлага бүрийг хянах, төлөвлөх боломжтой болохоос гадна маш нягт уялдаа холбоотой, цогц шийдэл боловсруулах боломжтой болж байна. Үүнийгээ ч зарлалдаа хэлсэн. Бараг өөрийн ирээдүйн өрсөлдөгч болох MySQL-ийг эзэмшиж чадсан. Гэхдээ Oracle нь томоохон зүйлсэд ашиглагддаг, харин MySQL нь жижиг дунд хэмжээнд ашиглагддаг. Үүгээрээ тэд бүх төрлийн бизнест зориулсан өгөгдлийн сангийн бүтээгдэхүүн санал болгох боломжтой болж байна. Мөн шагналт нь OpenOffice.org-г авсан.

Олон хүний санааг зовоож байсан зүйл бол Oracle нь энэ олон нээлттэй эхийн төслүүдийг эзэмших болсноор хаалттай болгох вий гэсэн асуудал. Гэвч олон судлаач, ажиглагчдын үзэж буйгаар Java, Solaris, OpenOffice.org, MySQL зэрэг нь Oracle-ийн мэдэлд шилжсэнээр улам ч нээлттэй, хурдацтай хөгжих боломжтой болно гэж үзэж байна. Гэвч үнэнийг зөвхөн цаг хугацаа л шүүнэ. Дараагийн "залгиулагч" нь Red Hat байж магад гэсэн цуу гадуур байгааг энд дурдах хэрэгтэй ...

2009-04-15

Юм бүхэн багаас ....

Цэцболд маань аливаа харилцаандаа эх хэлээрээ, шинэ бичиг ашиглаж байхыг уриалсан. Миний бие уриалгыг хүлээн авч бүх харилцаандаа (мэдээж гадаад хүмүүстэй л биш бол) зөвхөн шинэ бичгийг ашиглаж эхэлсэн бөгөөд зарим харилцагчид маань шинэ бичиг ашиглаж эхэлсэн. Мөн уриалгыг бүлгэмийн гишүүд маань дэмжиж, харилцаандаа ашиглах болсноор тэнд яригдаж буй сэдэв, хэлэлцүүлгийг уншихад таатай, ойлгоход дөхөм болсон. Энэ уриалга нь энгийн, жаахан, магад хэн ч хэрэггүй мэт боловч багагүй үр дүнгээ өгч байна. Таныг ч мөн адил уриалгыг дэмжиж хүлээн аваасай, цааш түгээгээсэй гэж хүсч байна.

Линукс гэх нээлттэй эхийн үйлдлийн системийг хэрэглэдэг, сонирходог хүн бүхэн LiMNux бүлгэмд нэгдэх боломжтой, зөвхөн таны л сонголт. Гэхдээ бид ингэж нэгдэж чадсанаар хэн нэгнийхээ эсвэл нийтийн асуудлыг бага гэлгүйгээр хамтдаа шийдэж, бүгд сайхан нөхөрлөж чаддаг юм. Далайд дусал нэмэр гэдэг үлгэрээр бид мэдлэг, туршлагын дусал бүрийг цугуулж хамтдаа далай их мэдлэгийг үүсгэж байна. Бас ганц мод гал болдоггүй, ганц хүн айл болдоггүй гэдэг байх аа. Бидэнтэй нэгдээрэй.

Миний нэг том мөрөөдөл бол тооцоолуур буюу "компьютер", мэдээллийн технологийг эх орон нэгтэй хүн бүхэнд хүртээмжтэй болгох буюу эх хэл дээрээ ашиглах боломжтой болгох юм. Энэ мөрөөдөл маань биелэх бүрэн боломжтой гэж боддог. Яагаад гэвэл магад та ийм мөрөөдөлтэй, бусад олон хүмүүс ч ийм мөрөөдөлтэй байгаа. Өөрөөр хэлбэл би ч та ч ганцаараа биш, бид олуулаа. Эвт шаазгай буга барина гэдэг үлгэрээр бид мөрөөдөл, хүсэл зоригийнхоо төлөө нэгдэж, олны хүч оломгүй далай гэдэг үлгэрээр түүндээ хүрэхийн төлөө хүн бүр багахан зүйл, орчуулга хийхэд л тэрхүү мөрөөдөл маань ойрын нэг өдөр биелэлээ олж, бид хамтын хүчээр мөрөөдөлдөө хүрнэ. Удахгүй хэрхэн орчуулгад оролцох талаар бүрэн хэмжээний гарын авлага бэлэн болно. Юм бүхэн багаас эхэлдэг, бас дуслыг хураавал далай болдог. Таны хувь нэмэр үнэлэшгүй билээ....

2009-04-10

Логоны уралдаан

Линукс сонирхогчдын бүлгэм маань өөрийн гэсэн логотой болох зорилгоор уралдаан зарлаж байна. Бүлгэмийн лого нь нээлттэй эхийн програм хангамж буюу линукс, монгол гэсэн утга санааг агуулж байх ёстой бөгөөд бүлгэмийн вэбсайт, планэт, вики болон бусад хэвлэмэл зүйлс дээр ашиглагдах юм. Шалгарсан бүтээлийн эзнийг линуксын богино цамцаар урамшуулах юм. Уралдаан 4-р сарын 13-ны өдрийг дуустал явагдах бөгөөд хэрэв та оролцохыг хүсвэл өөрийн бүтээлээ энд өгнө үү. Танд амжилт хүсье.

2009-04-09

Ялгаагүй юм байна

Өнгөрсөн долоо хоногт Цэцболдын шинэ монгол үсэг ашиглан бичих уриалгыг уншаад туршиж үзэхээр шийдэв. Өмнө яаж ийж байгаад л латинаар бичээд байсан юм. Гэтэл үүнийг хийхэд үнэхээр хэцүү биш байна, үнэхээр ялгаагүй юм байна. Тэгэхээр яагаад түүний адилаар энэ чигээрээ явж болохгүй гэж? Та бүхнийг ч гэсэн шинэ монгол үсгээ ашиглан бусадтайгаа харилцаж байхыг уриалж байна.

2009-04-06

Нэгэн цахим сонин

Өнөөдөр нэгэн цахим сонин мэндэлж, сар тутам бидэнд шинэ дугаараа хүргэж байхаар болж байна. Энэхүү сонинг монголын линукс хэрэглэгчдийн LiMNux бүлгэмээс эрхлэн гаргах ба бүлгэмийн дотоод үйл явдлын мэдээллээс гадна эх орны маань болон дэлхий дахины линуксын, нээлттэй эхийн ерөнтөнцөд болсон үйл явдлын талаарх хамгийн сүүлийн үеийн мэдээллүүдийг сар бүр багцлан, тоймлон Та бүхэнд хүргэх зорилготой юм. Ганбат гишүүний маань гаргасан санаа ийнхүү ажил хэрэг болж байгааг харахад таатай байна.

Анхны дугаарыг гаргахад миний бие Цэцболдтой хамтран ажилласан бөгөөд нь вики хуудас хэлбэрээр гарсныг http://wiki.limnux.org/wiki/Newsletter/Issue1 хаягаас орж уншаарай. Харамсалтайгаар эхний дугаар дэлхий дахины болоод эх оронд болсон үйл явдлын мэдээллүүд орж чадаагүй боловч бүлгэмийн дотоод шинэ зохион байгуулалт, гишүүдийн бичсэн сонирхолтой блог бичлэг, хэлэлцүүлэгээс авахуулаад танд хэрэг болох мэдээлэл бүхий вики хуудсуудыг онцлон танилцуулсан байгааг орж үзээрэй. Мөн танд хэрэг болохуйц маш хэрэгтэй нэгэн програмыг танилцуулсан байгаа. Анхны юмыг алдаа чимдэг гэгчээр алдаж оносон, засаж залруулах эсвэл зүгээр л сайжруулах зүйл байвал түүнийгээ бидэнтэй хуваалцахыг хүсч байна.

Хэдийгээр 2 хүн хамтраад энэ дугаарыг гаргасан мэт боловч цаана нь сонингоо хэрхэн гаргах, ямар агуулгатай байх талаар томоохон хэлэлцүүлэг яваад өнгөрсөн байх жишээтэй. Бас дийлэнх агуулгыг бид 2 биш бүлгэмийн гишүүд маань үүсгэсэн бөгөөд бид цөөхөн хэдийг нь онцлон авч сониндоо оруулсан байх юм. Ингээд бодохоор хүсэл сонирхол нэгтэй хүмүүс нэгдэхээрээ хүчтэй байдаг, хүн бүр багахан зүйл хийхээр нийлээд маш том үр дүнд хүрч болдог юм байна гэдгийг харлаа. Олны хүч оломгүй далай гэж... Дараагийн дугаар хүртэл бүлгэм маань өнөөдрийнхөөсөө илүү өсч томорсон байна, гишүүд маань олон сэдвээр блог бичнэ, олон хэрэгтэй вики хуудас үүсгэнэ, үүнийгээ дагаад олон үйл явдал болно. Тэр өдрийг тэсэн ядан хүлээж сууя байз.

2009-04-05

Технологийг хүртээмжтэй болгох нь буюу эх хэлээрээ ашиглах боломж

Өмнө нутагшуулалт гэж юу болох, яагаад бидэнд хэрэгтэй юм бэ гэдэг талаар бичиж өөрийн үзэл бодлыг илэрхийлсэн. Магад энэ нь миний блогчин болсноос хойш хамгийн олон сэтгэгдэл авсан бичлэг болох шиг болсон. Мөн захидалаар, утсаар мөн уулзаад ч гэсэн хүмүүс өөрийн сэтгэгдлийг хуваалцсан. Зарим нь эрс эсэргүйцэж, зарим нь өмнө гарч байсан алдаа дутагдлыг тодруулах гэж, буруу хийвэл ийм аюултай гэдгийг сануулахаар хэлж байсан. Гэвч дийлэнх олонх нь дэмжиж, үүнийг хийх нь чухал гэсэн өөрийн үзэл бодлыг илэрхийлсэн байсан. Эдгээр сэтгэгдлүүд, хүмүүсийн зөвлөмжүүдээс бид өмнө нь юун дээр алдсан, бас ирээдүйд яаж алдаж болох, яаж ажиллавал зүгээр юм бэ гэдэг талаар үнэтэй санал шүүмжийг хүлээж авсан нь асуудлыг арай өөрөөр харах боломжийг олгосон. Хамгийн гол нь нутагшуулах зайлшгүй хэрэгцээ байна гэдэг нь илүү тод харагдаж эхэлсэн. Санал сэтгэгдлээ хуваалцсан Та бүхэндээ баярлалаа. Мөн доор бичсэн зүйлсэд дутуу бодсон эсвэл илэрхийлсэн зүйлс байгааг үгүйсгэхгүй ба уншигч авхай Таныг санал сэтгэгдлээ чөлөөтэй хуваалцаасай гэж хүсч байна. Баярлалаа.

Эсэргүйцлийн хариуд
Бүх үгийг орчуулах нь буруу, зарим нэг үгийг шууд галиглаад ашиглах нь зөв гэсэн олон санал гарч байсан. Өөрөөр хэлбэл хамгийн бэрхшээл дагуулж буй зүйл нь нөгөө л нэг үг сонголт. Технологийн давуу талыг мэдрээд, ашиглаад байгаа бид хэд нь англи хэлэнд нь дасчихаад асуудалгүй, бараг ингээд хэвээрээ байвал зүгээр гэж үзнэ. Монгол болчихвол нөгөө дассан зүйл байхгүй болоод хэцүү болно гэж бодно. Гэтэл бид чинь нийт хүн амын хэдэн хувь билээ? Тэгээд нөгөө хэд маань нутагшуулалт хийхээрээ эх хэлний нарийн мэдлэг дутмаг байдгаас үг сонголт, үгзүй болоод өгүүлбэрзүйн их алдаатай хийж ирсэн нь өнөөдрийн энэ их эсэргүйцлийг дагуулах үндэс болсон мэт. Бид англи үгийн утгыг мэддэг хэрнээ яг тэр утгыг нь илэрхийлж чадах монгол үгээ мэдэхгүй болохоор нэг бол галиглана, нэг бол тийм ч тохиромжгүй магад маш ерөнхий утгатай үг авч хэрэглэнэ. Цэвэлийн товч тайлбар толийг аваад эхний 10 хуудаснаас мэддэг үг эсвэл үгийн утга утга хэд байгааг тоолоод үзээрэй, үнэхээр ичмээр. Гэхдээ бүх зүйл тийм муу байгаагүй, ихэнх зүйлс зөв хийгдсэн бөгөөд нутагшуулалт хийх нь зөв, бас иймэрхүү жижиг алдаанууд нь биднийг хэлний мэргэжилтнүүдтэй заавал хамтран ажиллах ёстой юм байна гэдгийг харуулж өгснөөрөө ач тустай юм. Хэлний мэргэжилтнүүдтэй хамтран ажиллахын ард 5 анхаарлын тэмдэг тавих хэрэгтэй юм байна. Бас зарим нэг бүр мэргэжлийн зүйлсийг орчуулах гэж оролдох нь тийм ч оновчтой зүйл биш байж магад шиг байна эсвэл цаг нь болоогүй байж болох.

Нутагшуулалт хийснээс англи хэл сурах нь ирээдүйд илүү урт хугацааны үр дүн авчирна гэсэн санал байсан. Нэг талаар энэ үнэн. Бид энэ жижиг хавтгайгаасаа гарч дэлхийн зиндаанд гарч хүч үзэх, өрсөлдөх хэрэгтэй байна. Үүнд зөвхөн дэлхийн буюу англи хэлний өндөр чанартай мэдлэг туслана. Гэхдээ хүн бүр математикч байх албагүйтэй адил хүн бүр дэлхийд өрсөлдөх албагүй эсвэл үүнд хувьд нэмрээ оруулахын тулд заавал англи хэл мэддэг алба байхгүй гэж бодож байна. Жишээ нь, байгууллагын нярав нь эх хэл дээрээ санхүүгийн ажлаа сайн хөтлөөд, асуудалгүй аваад явах нь байгууллагын хувьд ямар чухал бол? Ийм жишээ маш олон бий. Бас гадаад, харийн зүйлс нь бидний оюун ухаан, амьдралд яв цаг таарч байгаагүй бөгөөд бид үргэлж л аливаа зүйлийг монголчилж ирсэн. Гэхдээ л бид англи хэлний сургалтыг сайжруулах тал дээр анхаарах ёстой, бүр бодлогоор бас үүгээр шалтаглан нутагшуулалтыг үгүйсгэж болохгүй байх.

Нутагшуулалт зайлшгүй шаардлагатай
Мэргэжил мэргэжлийн үүрэг бол түүнийхээ давуу тал, ашиг тусыг бусдад хүргэх юм гэж хувьдаа боддог. Гэхдээ юм бүр өөрийн үнэтэй учир заавал үнэгүй байх албагүй. Сууцанд амьдрахын тулд бидэнд барилгын талаар мэргэжлийн мэдлэг байтугай үг хэллэг мэдэх шаардлага байхгүй. Эмчид үзүүлэхийн тулд бид латин эсвэл орос хэл дээрх нэр томъёог мэдэх хэрэг байхгүй. Алт, мөнгө гэх мэт метал зүйлсийг ашиглахын тулд түүнийг хэрхэн олзворлодог, боловсруулах шат дамжлагын талаар нэг ч зүйл мэдэх хэрэгцээ бидэнд байхгүй. Гэхдээ л бид сууцанд сууж, эрүүл саруул амьдарч, халбага сэрээ, алт мөнгөн бөгж гээд есөн зүйлийн юм хэрэглэж болдог. Бидний мэргэжлийн үүрэг нь эдгээртэй л адил. Өөрөөр хэлбэл технологийн бусдад хүртээмжтэй болгох.

Хэрэв та эх хэл дээрээ вэбсайт ажиллуулж, эсвэл програм хангамж зохиодог бол мэргэжлийнхээ үүргийг биелүүлж байгаагын нэг хэлбэр. Гэвч бид бүгдийг өөрийн гараар бий болгох боломжгүй, дээрээс нь нээлттэй эхийн програм хангамжийн олгож буй боломж, давуу тал байхад түүнийг нь ашиглах л хэрэгтэй гэж бодох юм. Хаалттай, өмчийн буюу бидний өнөөдөр ашиглаж буй Windows зэрэг програмуудыг эх хэл дээрээ ашиглахын тулд бид заавал Microsoft-с зөвшөөрөл авч, магад төлбөр төлөх ёстой. Харин нээлттэй эхийн програм хангамж нь анхнаасаа аль ч хэл рүү нутагшуулахыг зөвшөөрсөн байдаг бөгөөд төлбөр төлөх шаардлагагүй. Тэгэхээр бид нутагшуулалт хийх замаар маш өргөн технологийн боломж, давуу талыг бусддаа хялбар хүргэх, мэргэжлийн үүргээ биелүүлэх боломжтой болж байгаа хэрэг. Гэхдээ өмнөх туршлагаас харахад дан ганц бидний мэргэжлийн давуу тал үүнд хангалттай биш юм бөгөөд хэлний мэргэжилтнүүдтэй заавал хамтран ажиллах шаардлагатай юм гэсэн дүгнэлтийг хийж болохоор байгаа. Тэгэхээр бас хэлний мэргэжилтнүүд, мөн энэ үйл хэрэгт оролцох хүсэлтэй хэн бүхэнд өөрийн хувь нэмрийг оруулах боломжийг олгож, зөв зохион байгуулж чадвал энэ тийм ч хэцүү зүйл биш санагдаад байгаа юм. Давхар бид хэл соёлоо хамгаалж, хадгалах буюу үндэсний онцлогоо авч үлдэх боломжтой болох юм.

Уриалах нь
Манай мэргэжлийнхэн үргэлж шахуу мэдээллийн технологийн хэрэглэгчид цөөн, зах зээл жижиг гэж гомдоллох боловч хэрэглэгчдийн тоог нэмэгдүүлэх, зах зээлээ томруулах тал дээр хамтдаа анхаарч байсан билүү? Бид хэрэглэгчдийнхээ чадвар, түвшинг голж тэд өөрөө өөрсдийгөө хөгжүүлэхийг нь хүлээхээс өөр зүйлийг хийсэн билүү? Үгүй ээ. Бүгдээрээ нэгдээд энэ нутагшуулалтын ажлыг хийгээд ядаж эхний ээлжинд энгийн зүйлсийг эх хэлээрээ ашиглах бүрэн боломжтой болгочих хэрэгтэй байна. Өөрөөр хэлбэл технологид хүрэхэд дамжих шаардлагатай хэл гэдэг маш өндөр шатыг үгүй хийчихье. Дараа нь хамтраад түүнийхээ сурталчилгааг хийгээд олон нийтэд таниулчихъя. Хэрэглэгч болоогүй нэгт нь хэрэглэгч болох хөшүүрэг болохоос гадна хэрэглэгч болох замыг маш хөнгөвчилнө. Өмнө нь хэлийг нь мэдэхгүй юм чинь гэж өөрийгөө зөвтгөж, хойш суудаг байсан бол яахаараа эх хэлээ ойлгож ашиглаж чадахгүй байдаг билээ гэсэн бодол хүмүүст төрөх болов уу. Хэрэглэгч боловч идэвхигүй нэгнийг нь илүү идэвхитэй, бүр олон технологийн хэрэглэгч болгох замыг нээж өгнө. Гэртээ тооцоолууртай боловч хөзөр тоглохоос өөрийг хийж чадахгүй хүмүүсийг бусад олон програм, интернэтийн идэвхитэй хэрэглэгч болоход хөшүүрэг болох болов уу. Үр дүнд нь бид өмнөхөөсөө хамаагүй олон хэрэглэгч, тэр дундаа идэвхитэй хэрэглэгчидтэй болж, зах зээл томроно. Өөрөөр хэлбэл хэрэглэгчид ч бидэнд ч, ер нь бүгдэд нь ашигтай.

Үүнийг бидний өмнөөс хэн нэгэн эсвэл төр хийж өгөхийг хүлээж суусаар нэг л мэдэхэд их цаг өнгөрсөн боловч өмнөхөөсөө бараг өөрчлөлт гарсангүй. Энэ нийгэмд бид л өөрсдийн төлөө хөдлөхгүй бол өөр хэн ч бидний төлөө хөдлөхгүй нь батлагдсан үнэн. Бид олуулаа, хамтраад ажиллацгаая. Хүчээ нэгтгээд, хүн бүр багахан хувь нэмэр оруулаад л явчихад жилийн дараа гэхэд л үр дүн нь гарч хүмүүс эх хэл дээрээ технологийн давуу талыг хүртэх бүрэн боломжтой болно. Үр шимийг нь улс үндэстээрээ хүртэнэ. Энэ үр дүнг бий болгохын төлөө бүгдээрээ хамтран ажиллахыг уриалж байна. Мэргэжлийнхээ, технологийн давуу талыг бүгдэд хүртээмжтэй болгохын төлөө хамтран ажиллацгаая.